نقشه مسائل اجتماعی فرهنگی شیعیان ایران

در این پژوهش ضمن انتخاب شیعیان به عنوان گروهی اجتماعی، به مسائل اجتماعی و فرهنگی معینی از این گروه پرداخته شده است؛ اصطلاحاً جنبه خاصی از مسائل ایرانیان از این نظر که شیعه هستند مورد مطالعه قرار گرفته است. در مرحله نخست با ۱۹ نفر از دو گروه نخبگان دانشگاهی و میدانی که فعالیت شیعی دارند مصاحبه‌های‌ نیمه ساختمند به عمل آمده است و تصویر ایشان از نظام مسائل ایرانیان با توجه به عنصر تشیع ترسیم شده است. در تحلیل نظرات این خبرگان از دو رهیافت در توضیح مسائل اجتماعی بهره گرفته شده است که شامل رهیافت «تضاد ارزش ها» و «بی‌سازمانی اجتماعی» می‌شود. همچنین برای تحلیل داده‌های گردآوری شده، از روش «تحلیل مضمون» استفاده شده و با کمک نرم افزار MAXQDA عملیات مضمون‌سازی و مقوله‌پردازی به انجام رسیده است. در این راستا، تصویری از مهمترین مسائل شیعیان ایران در قالب یک «شبکه مضمونی» استخراج و ضمن توضیح روابط حاکم بر آن تبیین می‌شود. ثمره تحلیل مصاحبه‌های‌ انجام شده نشان می‌دهد که مهمترین منابع مسئله‌ساز نظام مسائل شیعیان ایرانی را «کژکارکردهای نهادهای اجتماعی» و «چالش‌های جهان جدید» تشکیل می‌دهند که به تبع خود، چه در مشکلات هویتی و چه در سایر مسائل مرتبط با دین و دینداری ایرانیان موثر هستند. در گام دوم اولویت مسائل در جامعه بزرگ‌تری از خبرگان شامل ۶۰ نفر و در قالب پرسشنامه کمی به پرسش گذاشته شده است که ثمره آن تعیین ۹ حیطه موضوعی کلان و به ترتیب اولویت و اهمیت از منظر خبرگان است. چالش‌های ذکر شده به ترتیب اولویت: چالش‌های حکمرانی – چالش‌های مدرنیته – چالش‌های روحانیت، مرجعیت و فقه شیعه – چالش‌های اقتصادی و معیشتی – چالش‌های نظام آموزشی – چالش‌های تغییر الگوهای هنجاری و ارزشی – چالش‌های دین‌داری – چالش‌های مواجهه شیعیان با سایرین – چالش‌های جمعیتی. همچنین در هر حیطه موضوعی برخی از نتایج مرتبط پژوهش‌های‌ انجام شده به اختصار معرفی شده‌اند.